ضرورت ایجاد کنسرسیوم های صادراتی
یکی از مهم‌ترین اقدام‌هایی که برخی کشورها برای توسعه صادرات خود انجام می‌دهند، ایجاد کنسرسیوم‌های صادراتی است.
تجربه نشان داده که شرکت‌های کوچک و متوسط هر قدر هم که از کارآیی یا تخصص بالایی برای صدور کالاها یا خدمات خود به خارج از قلمرو گمرکی کشور برخوردار باشند، به‌دلیل ضعف بنیه مالی، بالابودن هزینه‌های بازاریابی یا کوچک بودن حجم تولید و ناتوانی در انجام دادن سفارش‌های بزرگ و... نمی‌توانند به موفقیت‌های بزرگی در عرصه صادرات دست یابند و نقش ارزنده‌ای در تقویت بنیه اقتصادی کشور محل فعالیت خود ایفا کنند. موفقیت‌های بزرگی که کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی، چین، ترکیه، آلمان و... در بازارهای صادراتی جهان به‌دست آورده‌اند تا حدود زیادی مرهون تشکیل شرکت‌های بزرگ یا کنسرسیوم‌های صادراتی بوده است.
بر اساس تعاریف بین‌المللی کنسرسیوم صادراتی متشکل از گروهی از شرکت‌های تولیدی است که رشته فعالیت آنها همگن یا متجانس است و مصمم هستند که از طریق اقدام مشترک، محصولات خود را به خارج از کشور صادر کنند. پیوستن این شرکت‌ها به کنسرسیوم ذی‌ربط به منزله ادغام آنها یا از بین رفتن شخصیت حقوقی آنها نیست، بلکه همه آنها هدف مشترکی را دنبال می‌کنند و کنسرسیوم صادراتی وظیفه انجام فعالیت‌های متنوع صادراتی آنها را بر عهده دارد و سفارش‌های دریافتی از خارج را برای تولید کالاهای صادرات مجوز متناسب با توانایی‌ها و ظرفیت‌های اعضا بین آنها تقسیم می‌کند.
مهم‌ترین مزیت‌های تأسیس کنسرسیوم‌های صادراتی نیز شامل کوتاه کردن فرآیند صادرات، ارتقای دانش یا تخصص صادراتی اعضا، برخورداری از قابلیت رقابتی فراتر از توانایی‌های هر یک از شرکت‌های عضو کنسرسیوم، افزایش کارآیی و بهره‌وری کسب درآمدهای ارزی بیشتر، کاهش هزینه‌ای انجام دادوستد و کاهش ریسک است.
کنسرسیوم تصفیه آب ایران همراه با برترین تامین کنندگان صنعت تصفیه آب
کشور همسایه ما ترکیه از اواسط دهه ۱۳۵۰ به اهمیت تاسیس شرکت‌های بزرگ صادراتی یا کنسرسیوم‌های صادراتی، با بهره‌گیری از تجربه‌های ژاپن و کره جنوبی به این نتیجه رسید که دولت نمی‌تواند هزاران واحد تولیدی یا تجاری کوچک یا متوسط را برای راهیابی به بازارهای صادراتی مورد حمایت جدی قرار دهد؛ بنابراین به موجب قانونی که در تیر ۱۳۵۹به تصویب رسید این قبیل شرکت‌ها مورد حمایت قرار گرفته و ضوابط تأسیس آنها مشخص شد. در سال ۹۶-۱۳۹۵ در کشور ترکیه بیش از ۷۰ هزار شرکت در بخش صادرات فعالیت کرده‌اند. ارزش صادرات ترکیه در این سال ۱۵۷ میلیارد دلار بوده است. حدود ۴۵۷۷شرکت بزرگ صادراتی سهم ۴۸درصدی از صادرات ترکیه را داشته‌اند در حالی‌که ۵۲درصد صادرات این کشور توسط ۶۵۴۲۳ شرکت کوچک یا متوسط انجام شده است. به طور کلی در ترکیه ۱۰۰۰ شرکت بزرگ صادراتی درجه یک و دو وجود دارد که در سال ۹۶-۱۳۹۵ میزان صادرات آنها ۹۲ میلیارد دلار بوده است. در ترکیه ۱۰ شرکت برجسته صادراتی شاخص وجود دارد که هر یک سالانه بیش از یک میلیارد دلار صادرات دارند.
یکی از علل موفقیت ترکیه در عرصه صادرات و دستیابی به ۱۸۰/۵ میلیارد دلار درآمد ارزی از این مهم در سال گذشته میلادی سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ صادراتی در امر تحقیق و توسعه، به‌منظور تولید کالاهای جدید، نوآوری و ابتکار و برندسازی برای واحدهای تولیدی عضو بوده است. در سال ۲۰۱۷ میزان سرمایه‌گذاری ۱۰۰۰ شرکت صادراتی بزرگ ترکیه در بخش تحقیق و توسعه ۶.۲ میلیارد دلار بوده است.
کشور هندوستان نیز به اهمیت شرکت‌های بزرگ صادراتی از حدود ۲۰ سال پیش پی برده و دست‌کم ۲۱ شرکت صادراتی بزرگ ایجاد کرده که گل و گیاه، مواد غذایی، فرش، مبلمان، جواهرآلات و سنگ‌های قیمتی تخصصی دارند و محصولات شرکت‌های تابع را به خارج صادر می‌کنند.
آمار دقیقی درباره تعداد صادرکنندگان ایرانی در دست نیست اما اگر از ۱۸۰۰۰ دارنده کارت بازرگانی دست‌کم نیمی از آنها فعّال باشند، ارائه خدمات یا چنانچه از طریق ایجاد چندین کنسرسیوم صادراتی بتوان تعدادی از تولیدکنندگان اقلام صادراتی همگن یا هم‌گروه را متشکل کرد، بدون شک در توسعه صادرات تاثیر زیادی خواهد داشت.
تجربه نشان داده که بسیاری از واحدهای تولیدی که کالاهای آنها اهمیت صادراتی دارد به‌دلیل نداشتن تخصص در بخش صادرات، فقدان کادر بازاریابی فعال یا رتق و فتق امور تولیدی و گرفتاری‌های ناشی از آن، فرصت پرداختن به صادرات را ندارند.
ایجاد شرکت‌های بزرگ صادراتی یا کنسرسیوم‌های صادراتی به‌خوبی می‌تواند در راهیابی تولیدات این واحدها به بازارهای صادراتی کارساز باشد که در همین راستا به‌منظور موفقیت در ایجاد شرکت‌های بزرگ صادراتی انجام اقدامات زیر ضروری است:
۱-تهیه پیش‌نویس قانون تشکیل کنسرسیوم یا شرکت‌های بازرگ صادراتی مشتمل بر تعریف این شرکت‌ها، دست‌کم میزان سرمایه، میزان صادرات سالانه، میزان رشد صادرات در هر سال؛
۲-نوع کمک‌های دولت به این شرکت‌ها و امتیازهایی که برای آنها می‌توان قائل شد؛
ـ معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های تولیدی عضو؛
ـ واگذاری امتیاز ورود کالاهای خاص؛
۳-ساختار تشکیلاتی این شرکت‌ها؛
۴-بررسی وضع کنسرسیوم‌های صادراتی در چند کشور در حال توسعه که در بخش صادرات موفق بوده‌اند به‌منظور تجربه‌اندوزی یا الگوبرداری از آنها؛
۵-دریافت نظر مشورتی کارشناسان یا فعالان اقتصادی بخش خصوصی.
منبع : فاطمه شمشیری ـ رئیس اداره نظارت، هماهنگی‌های راهبردی و دبیرخانه شوراها سازمان توسعه تجارت
